Een akoustische gitaar (iets groter en met ijzeren snaren) is een goed alternatief als je de klank van een klassieke gitaar niet ziet zitten, ook als leerinstrument. Een goede akoustische gitaar heb je vanaf 250 €.

Vermijd te leren spelen op een elektrische gitaar. Al te veel jongeren kopen een elektrische gitaar en een versterker vooraleer ze weten of ze het graag doen. Vaak belandt de hele installatie dan ook in een vergeten hoekje na enkele weken. Een goede elektrische gitaar + versterker kost bovendien snel 500 € of meer!

Als je de Em, G, C en D onder knie hebt, kan je al heel wat fijne nummers spelen:

• Het is een nacht (Guus Meeuwis & Vagant)
• Zombie (The Cranberries)
• Wonderful tonight (Eric Clapton)
• When you say nothing at all (Ronan Keating)
• Take It Easy (The Eagles)
• en vele andere...

Vooraf: als de concrete verwijzingen naar handelingen die je kan stellen om bepaalde windows te openen, niet lukken, ligt dat wellicht aan de versie van Windows of de graad van installatie. Raapleeg dan eventueel een handboek van jouw versie van Windows. Ik herhaal: de meeste handelingen vereisen Windows 95 of 98.

Het is uiteraard erg handig om weten wat voor computer je hebt, welke soundcard erin zit, hoeveel RAM, hoe groot je harde schijf is... Een eerste methode daartoe is uiteraard: Rechtsklik op Mijn Computer, Eigenschappen. De verschillende kolommen geven de meeste informatie over de hardware, eventueel ook fouten in de installatie van een hardware-device, enz... Maar een tweede en eigenlijk interessanter window krijg je als je 'msinfo32' tikt in het vak 'Uitvoeren' (Run) op de startbalk. Hier krijg je onder meer een zicht op de performantie van je systeem. Zo verschijnt o.a. de boodschap "??% van de systeembronnen is beschikbaar" op het eerste Window. Met systeembronnen wordt eigenlijk het RAM bedoeld. M.a.w.: hoeveel % van het RAM zijn op dat moment bezet? Als je een aantal grote bestanden en programma's opent, zal het percentage zakken (wel eerst even uit de Window gaan en terug). Ook als je de bestanden en programma's afsluit, blijft het percentage lager, omdat de bestanden en programma's nog ten dele in het RAM kunnen blijven zitten. Het cijfer zegt ook iets de orde en netheid op je computer. Net na het opstarten zijn waarden boven de 90% goed. Waarden onder 80% duiden er wellicht op dat een groot aantal programma's worden opgeladen tijdens de startup. Het kan echter ook duiden op een groot Register-bestand dat wordt gescand en ingelezen bij de startup.

Wanneer je één of meerdere producten van Microsoft Office (vb Word) op je systeem hebt geïnstalleerd, is de kans groot dat telkens de computer opstart, tevens een routine wordt opgestart genoemd "Fastfind". Voor audio recording haal je dit beter uit je startup folder, omdat het op het verkeerde moment plots actief kan worden en een opname verstoren. Je haalt ook best alle andere programma's die je niet nodig hebt uit je startup folder (vooral vervelende virusscanners, taakplanners, toeters en bellen). Dat kan je doen door in de Uitvoering (Run) "msinfo32" in te tikken. Dat opent een scherm waarin je de kolom Extra activeert, daarna "Hulpprogramma voor systeemconfiguratie". Daarin kan je kiezen de opstart-procedure "Selectief" te laten verlopen. In de kolom "Opstarten" kan je de (sub)programma's die je niet wil opstarten uitvlaggen. Dit is zonder gevaar. Als je liever niets verandert aan de instellingen, kan je de meeste programma's en routines ook beëindigen tijdens de windows-sessie, door op Ctrl+Alt+Del te drukken. In de window die dan verschijnt kan je één voor één programma's of routines afbreken (Taak beëindigen). Wat je niet moet afbreken is 'Explorer'. Want dan sluit het systeem af. Een andere manier om dat te doen is te werken met een zeer leuk klein programmaatje, genoemd "End It All". Je vindt het gratis op internet. Je kan met één muisklik alle programma's sluiten. Je kan ook programma's beveiligen (protect) als je ze niet wil afsluiten. Meestal loopt de computer een stuk vlotter na zo'n End-it-all.

Iets wat de performantie sterk kan bevorderen is het zelf controleren van het virtuele geheugen (virtual memory). Check this out: Rechtsklik op Mijn Computer en kies Eigenschappen. Selecteer de kolom Performantie en dan Virtueel Geheugen (Virtual Memory). Nadien selecteer je de knop om zelf je settings te controleren. Hierin zet je het volgende: 2,5 X je RAM-hoeveelheid. Dus: PC's met 32 Meg RAM, zijn het best gesteld met een virtual memory van 80 Meg, voor zowel het minimum als het maximum. Nadien zal de PC je nadien vragen om te herstarten, wat je best ook meteen doet.

Een andere manier om je systeem performanter te maken is de instelling van het fysieke cache geheugen te wijzigen. Dat doe je zo: Start, Uitvoeren. Je typt 'sysedit'. Selecteer vervolgens het SYSTEM.INI-window en zoek naar de regel met als opschrift VCache. Heb je 64 Meg RAM of minder, zet dan de MinFileCache op 8192 en de MaxFileCache eveneens op 8192. Als je 128 Meg RAM hebt of meer, zet deze waarden dan respectievelijk op 12288 en 16384. Als dat gelukt is, zoek dan de regel met het opschrift 386Enh. Verander de waarde LocalLoadHigh=1 (als dat al niet het geval is). Save deze veranderingen en sluit sysedit. Start opnieuw op.

Iets stom misschien: zet je screensaver af tijdens het recorden. In het slechtste geval houdt de computer gewoon op met recorden of afspelen als die zou opstarten. Of je hebt een krak of onzuiverheid midden je opname. Zet zeker ook de virusscanner af. En de taakplanner…

Een opkuis van het Register-bestand is na verloop van tijd ook erg doeltreffend. Hiervoor bestaat gratis software op internet. Pas echter op, want hiermee kan je je systeem ook om zeep helpen (toch de software).

Tenslotte kan je wat veranderen aan de manier waarop Windows met bestanden omgaat. Opdat meer bestanden tegelijkertijd zouden kunnen worden geopend, wat in muziektoepassingen wel nodig kan zijn, kan je je computer definiëren als een netwerkserver: Rechtsklik op Mijn Computer, kies Eigenschappen, selecteer de kolom 'Prestaties' Selecteer Bestandssysteem. Als normale functie van de machine kies je netwerkserver. Start opnieuw op.

--------------------------------------------------------------------------------

Hoe optimaliseer je je harde schijf?

Af en toe is het nodig de harde schijf te defragmenteren. Als je lange tijd met dezelfde programma's werkt, eventueel programma's installeert en de-installeert, zullen op den duur elk van die programma's over de hele opperlvlakte van de schijf stukjes informatie moeten verzamelen om een heel bestand (een wave-file bvb), of van zichzelf (!) te reconstrueren. Het resultaat van een volledige defragmentatie is dat bestanden en programma's letterlijk opnieuw fysisch in mekaar worden gepuzzeld op de harde schijf. Het lezen van die bestanden en uitvoeren van de programma's gaat dan een stuk makkelijker en sneller. Hoe defragmenteer je de disk? Zet eerst de screensaver en de virusscanner af, dan Start, Programma's, Bureau-accesoires, Systeemwerkset, Defragmentatie. Je kan ook gewoon dit doen: Uitvoeren, tik: 'defrag'. Volg gewoon de instructies. Stop nooit in het midden van een defragmentatie. Het kan het verlies van data betekenen. Wacht tot de degragmentatie vanzelf stopt, ook al duurt het een eeuwigheid. Doe het daarom beter 's nachts.

Zorg ervoor de optie DMA is ingeschakeld voor de harde schijf. Rechtsklik Mijn Computer, Eigenschappen, Apparaatbeheer, Schijfstations, Eigenschappen, klik (Ultra-)DMA aan, als die optie bestaat. De meeste huidige HD's hebben deze optie.

Een scandisk kan ook nooit kwaad: Start, Uitvoeren, tik: 'scandisk' Volg de instructies.

Zorg ervoor dat je de computer steeds afsluit via de Start-knop links, onderaan. Een shut down zonder de normale shut down-procedure kan de schijf beschadigen.

Hitte is de vijand, doordat de schijven kunnen uitzetten. Zorg ervoor dat de cooler steeds nieuwe lucht aangevoerd krijgt. Vermijdt ook hevige schokken bij het verplaatsen van je computer. Deze kunnen het verlies van de koppen veroorzaken.

Er bestaat interessante software, o.a. Partition Magic, die 1 harde schijf van bvb 3 Meg omtovert in drie schijven van 1 Meg. Dat lijkt op het eerste zicht weinig zinvol. Maar dat heeft toch een aantal voordelen: je kan deze schijven apart defragmenteren, apart formatteren, je kan er één gebruiken voor je wave-bestanden en een ander voor je programma-bestanden, enz... Het kan bijvoorbeeld interessant zijn de schijf waar je wave-bestanden op bewaart te formatteren in FAT16 (File Allocation Table) i.p.v de standaard geworden FAT32. Hoewel FAT16 niet efficiënt is op het vlak van opslag-ruimte, zijn bestanden in FAT16 aanzienlijk sneller toegankelijk.

--------------------------------------------------------------------------------

Waarom plug je een mengpaneel nooit in een mic-input op de soundcard?

De verleiding zou kunnen ontstaan de mic-input te gebruiken als standaard of complementaire input op de soundcard. Dan heb je twee inputs op de soundcard, en dat kan in sommige gevallen erg handig zijn. Maar er zijn voldoende redenen om dat niet te doen.
Een micro-input op de soundcard is steeds een mono-input. Wie goed kijkt, merkt nochtans dat de 1/8 inch jack van de computermicro's ook drie segmenten heeft, net zoals zijn stereo broertje. Maar laat je niet misleiden. De drie segmenten zijn parallel aan de drie pluggen van de XLR-kabel en dienen dezelfde doelen: sterker signaal en betere signaal/ruis verhouding. Je kan dus nooit een stereo geluid opnemen via de mic-input
De pre-amps op de meeste low-end soundcards zijn van zeer slechte kwaliteit. Dat wordt duidelijk als je weet dat professionele pre-amps tienduizenden franken kosten. De prijs van één pre-amp op een Mackie mengpaneel, komt overeen met de kost van de gemiddelde low-budget soundcard in z'n geheel. Om maar iets te zeggen.

Wanneer gebruik je dan wel de mic-input?

Bij spraakherkenningspakketten. Niet omdat de micro's bij die pakketten van goede kwaliteit zijn, maar omdat de decodering van het stemgeluid (van alle geluid eigenlijk) anders gebeurt via de mono mic-ingang dan de stereo line-ingang. Eén en ander maakt dat wanneer je een wave-bestand, gecreëerd door de mic-input, bekijkt via een editor, de lijnen boven het nulpunt, overeen komen met de lijnen beneden het nulpunt mocht die wave het resultaat zijn van een line-in opname. De negatieve en positieve waarden worden dus omgedraaid. Wij horen dat verschil niet, maar spraakherkenningspakketten hebben het daar behoorlijk lastig mee. 

Digitaal geluid bestaat eigenlijk niet. Elk gehoord geluid is analoog, namelijk analoog aan de veranderingen van luchtdruk t.h.v. het trommelvlies.

Eigenlijk zijn er vooral twee factoren betrokken in digitaal recorden: sample-frequentie en sample-resolutie. De twee hebben als dusdanig niets met elkaar te maken, hoewel ze meestal in één adem genoemd worden. Zo weet wellicht iedereen dat samplen aan 44100 Hz in 16 bit overeenkomt met CD-kwaliteit.

Maar wat betekent dat?

Dat betekent dat per seconde 44100 metingen worden vastgelegd met een waarde tussen 1 en 65536 (16 bit, zie later). Het inkomend geluid wordt met andere woorden met een interval van 1/44100ste seconde opgenomen, gesampled. Eigenlijk capteert de soundcard geen geluid, maar een elektronische variant ervan (komend van het mengpaneel bijvoorbeeld). Analoog-Digitaal convertors (ADC) op de soundcard meten 44100 per seconde een volt-lading (amplitude) op de input-kabel. Het gaat om een interpreteren, een gokken eigenlijk, want de meeste soundcards hebben slechts een beperkt aantal referentie-punten: 65536, of 16 bits. 24 bits soundcards geven 16,777,216 verschillende metingswaarden. Bij het afspelen gebeurt uiteraard het tegenovergestelde door de Digitaal-Analoog-converters (DAC).

--------------------------------------------------------------------------------

Waarom is 44100 keer per seconde samplen zo'n goed idee?

Hiervoor moeten we even een omweg maken. Geluid is het resultaat van luchtdrukverandingen. Zoals wanneer je een steen in het water werpt, ontstaan er bij geluid in alle richtingen golven met meetbare drukverschillen (net zoals de golven op het wateroppervlak). Momenten van hoge en lage druk wisselen zich af t.h.v. het trommelvlies. Dat geeft de sensatie van geluid. Een periode van hoge druk naar lage druk en terug is een Hertz, genoemd naar de ontdekker van deze fysische realiteit. Het menselijk gehoor is in staat geluiden op te vangen tussen 20 en 20.000 Hz (of 20 Khz - kilohertz). Van zeer lage basgeluiden tot zeer hoge en irritante piepgeluiden dus. M.a.w.: je hoort geluidsgolven die tussen 20 en 20.000 maal per seconde "trillen" t.h.v. trommelvliezen, net zoals je je stem kan laten trillen aan verschillende snelheden en dus op verschillende toonhoogtes. Zo komen bijvoorbeeld 440 trillingen per seconde (440Hz) overeen met de noot LA.

Deze grenzen (20 en 20.000) zijn theoretisch en respectievelijk licht onder -en overdreven. Oudere mensen zullen het moeilijker krijgen met hogere frequenties. Het is niet uitzonderlijk als hun geluidsperceptie zakt tot 10 a 15 Khz.

Maar waarom heb je dan het dubbele nodig om geluid op te vangen?

Omdat in één Hertz een hoogtepunt én dieptepunt aanwezig is. Of m.a.w.: een moment van druk en onderdruk. Als je aan 22.000 Hz zou samplen, kan het in uitzonderlijke gevallen bestaan dat je gedurende een korte periode telkens slechts het moment van druk meet, en niet het moment van onderdruk. Dat resulteert in een vlakke lijn. In sommige gevallen zijn deze afwijkingen hoorbaar.
Maar zelfs met 44100 samples per seconde kan het zijn dat een geluid in een hogere frequentie toch nog verkeerd wordt geïnterpreteerd door de Analog-Digital convertor. Stel namelijk dat de convertor een signaal telkens sampelt op het nulpunt van de wave (als ie naar boven en naar beneden gaat). Dan is het resultaat ook een vlakke lijn. Hierdoor en om veel andere redenen is de norm van 44100 aan het verschuiven naar 48.000 en 96.000 Hz -recording.

We moeten het probleem echter ook niet overdrijven! Afwijkingen bij het recorden van een 20.000 Hz-signaal zullen we niet of nauwelijks horen, want deze frequentie bevindt zich op de grens van het hoorbare...

Voor home-recorders is de norm van 44100 Hz vandaag nog steeds zeer aanvaard en bevredigend. Bovendien, waar kan je muziek aan 96 Khz op beluisteren? CD-spelers ondersteunen dit formaat niet...

--------------------------------------------------------------------------------

16 bits.

16 bits betekent dat je 65536 verschillende getallen kan vormen met combinaties van 16 nullen en/of enen: (probeer maar even uit, maar stop op tijd voor je zot wordt):
vb: 1000101000101001

Hoe meer bits, hoe groter het verschil tussen de kleinste en de grootste waarde. Dus: hoe groter het dynamisch bereik van je opname is. Dit wordt uitgedrukt in Db. Elke extra bit heeft een dynamisch bereik van 6 DB. 16 bits opnames kennen dan ook theoretisch maximum een dynamisch bereik van 96 DB. Er wordt aangenomen dat 90 DB een realistischer cijfer is. Dat zegt niets over volume! Volume wordt bepaald door de versterking van de signaal door een hifi of een power-versterker. Het betekent wel dat op papier het verschil tussen de luidste en minst luide passages in je nummer 65536 'eenheden' groot is. Zo loopt het out-faden van een nummer (aan het einde) in maximaal 65536 verschillende stappen. Ook het infaden uiteraard. Niet dat je dat gaat horen.

In de meeste soundcards en software worden deze 65536 eenheden onderverdeeld in respectievelijk -32768 en +32768. De negatieve waarden zijn dan het resultaat van de 'onderdruk' (zie boven) en de positieve resultaten van 'bovendruk'. Op die manier slingert een wave al dan niet breedgewaaierd steeds rond het nulpunt.

Een erg belangrijke consequentie van het voorgaande is de noodzaak van het juist beheren van input-levels op de soundcard. Als er 65536 waarden zijn, zou het jammer zijn als je er maar 20.000 van gebruikt. Dat heb je voor als het input-signaal niet sterk genoeg is om hoger te scoren dan 20.000! Je moet er met andere woorden voor zorgen dat zelfs de stilste en subtiele signalen voldoende luid de soundcard ingaan, zodat op z'n minst enkele van die signalen een waarde krijgen boven 60.000. Zo wint je opname letterlijk aan 'dynamiek', want het verschil tussen de stilste en luidste signalen is dan voldoende groot. Vooral bij stille (en lagere) geluidsbronnen, zoals basgeluiden, syntpads, backingvocals moet je oppassen niet te stil op te nemen. Bij zwakkere signalen zou dan immers het probleem kunnen ontstaan dat ze te flets en te mager klinken (zonder 'dynamiek'). Er werden in dat geval immers ook maar enkele bits van de zestien gebruikt en het aantal verschillende waarden tussen 1 en 65536 is misschien beperkt gebleven tot enkele duizenden.

Ziehier een reden om naar 24 bits -recorden over te stappen. Die extra 8 bits hadden hetzelfde signaal van zonet wellicht in enkele tienduizenden verschillende waarden gegoten, i.p.v. in enkele duizenden. Remember= 16 bit= 65536 (216) combinaties , 24 bit=16.777.216 (224) combinaties.

Om het probleem van de fletse geluiden op te lossen, is in elke soundkaart een zogenaamde ruis-verwekker (dithering) ingebouwd die het inkomende geluid van een lichte ruis voorziet. Waarom? Die extra (onhoorbare) ruis zorgt ervoor dat het inkomende geluid gevariëerder is. Dat beïnvloedt dan weer positief de omzetting naar waarden tussen 1 en 65536.

Betere soundcards bezitten de erg handige eigenschap input-levels automatisch aan te passen aan het inkomende signaal. Bij minder luide signalen gaat het level m.a.w. omhoog.

Anderzijds mag je opname ook niet in overdrive of clipping gaan, want dan heb je een irritante distortion en kan je beter opnieuw beginnen.

Ook hier geldt dat 16 bit voldoende is voor serieuze opnames. Hoe zouden ze CD's anders zo goed kunnen laten klinken?

De komst van DVD zal deze standaarden (44100Hz en 16 bit) vervangen. DVD's bezitten voldoende storage capaciteit om net zoveel nummers als huidige CD's op te slaan, maar dan gesampled aan 96000 Hz en 24 bit.

Werken met software is het grote verschil tussen digitale recording met een PC en een digitale recording console. Software biedt (in geval van goede software) een gebruiksvriendelijke user-interface, tal van edit-mogelijkheden, compatibiliteit met andere software-pakketen, upgradability... Enige nadeel van de meeste muziek-software: stabiliteit, of beter, labiliteit. Een crash of onverwachte shut-down is nooit uit te sluiten.

Men kan een onderscheid maken tussen verschillende soorten van muziek-softwares: Audio-editors, Midi-sequencers, combinaties van beide, Virtuele Synthesis, enz

Vooraf wil ik even ingaan op de termen Audio en MIDI. Wat is het verschil tussen Audio en MIDI?
We maken het ons even heel gemakkelijk. Met Audio bedoelen we alle vormen van geluid: een stem, een instrument, het verkeer. Alles wat je kan horen dus. Audio = Ik hoor (in 't Latijn). Geluiden worden doorgaans opgeslagen als wave-bestanden, te herkennen aan de extensie .wav en de icoon waarop een luidspreker staat afgebeeld.

MIDI kan je eigenlijk niet horen. MIDI staat voor Musical Instrument Digital Interface. MIDI slaat op de electronische organisatie die eigen is aan de meeste synthesizers. MIDI slaat niet op het geluid van synthesizers, maar op de knoppen en toetsten die dat geluid controleren. Enkele voorbeelden van dergelijke 'Controllers' zijn volume, velocity (snelheid waarmee je een toets aanslaat), pan (balance), toonhoogte, tempo en sustain (om een noot aan te houden). MIDI-bestanden zijn te herkennen aan de extensie .mid.

MIDI en Audio zijn tot op zekere hoogte complementair. Je kan met synthesizers immers best wel goed klinkende muziek maken. Overigens worden moderne hits voor 90% met synthesizers gemaakt. Maar dit is maar tot op bepaalde hoogte zo. Bepaalde geluiden laten zich niet vangen in het web van MIDI controllers. Het timbre van een zangstem, het gevoel waarmee je een viool bespeelt of een gitaarsolo van Mark Knopfler. Dat kan je niet zomaar in cijfers gieten. Hier schieten MIDI-controllers tekort. Je begrijpt dan ook dat er altijd een tweestrijd is geweest tussen MIDI-fanaten en MIDI-sceptici. Ze hebben elk hun argumenten: MIDI-controllers verschaffen erg veel flexibiliteit. Met één muisklik kan je transponeren, van tempo en maatsoort veranderen, noten tot 1/1000ste van een seconde 'juist' zetten (Quantize), enzoverder. Bovendien zijn MIDI-bestanden slechts enkele tientallen kilobytes groot. Audio-bestanden daarentegen nemen zeer veel ruimte in op de harde schijf. Voor één seconde stereo-opname (44100Hz in 16 bit, zie verder) heb je 176 Kilobyte ruimte nodig. MIDI-sceptici houden het bij hun grootste argument: alleen met echte instrumenten en echte muzikanten maak je muziek met een ziel.

Je kan zeggen dat Audio en MIDI naar elkaar zijn toegegroeid. Ook en vooral door het krachtiger worden PC's is het werken met grote Audio-bestanden steeds minder een probleem. Maar niet alleen dat. Stilaan wordt de MIDI-technologie toegepast op Audio-gegevens. Vooral twee ontwikkelingen verdienen in dat opzicht de aandacht: de SoundFont -technologie van Creative en de boom van de virtuele synthesizers. In het kort gezegd maakt de SoundFont-technologie het mogelijk Audio-gegevens (m.a.w. elk mogelijk geluid) volledig te controlleren met MIDI-controllers. Zo kan je bijvoorbeeld je eigen stem samplen en er driestemmige stukken mee spelen. De technologie van Virtuele synthesis daarentegen moet de hardware-synthesizer gaan vervangen. Hoezo? Een softwarepakket neemt alle functies over van de klassieke synthesizer. Het genereert zelf geluiden, eender welke, m.b.v. parameters die eigen zijn aan elk geluid, bijgevolg ook aan elk instrument. Dergelijke software gebruikt daarvoor de processor en het RAM. Hoe sterker de processor en hoe meer RAM, hoe meer mogelijkheden... Als je echt niets kan spelen of zingen (naar het schijnt 4% van de populatie) maar gek bent van muziek en/of geluiden, kan je overwegen een virtuele synthesizer te kopen of (dikwijls free) down te loaden. Je kan er je eigen "instrumenten" mee creëeren en ze nadien eventueel gebruiken in een wel erg originele eigen compositie (met home-made instrumenten)

Eenvoudige Audio en MIDI -software (en combinaties van beide) vind je gratis op internet. Vooral de wav-editor Cool-Edit (enkel Audio) is een succes. Je kan ook pakketten kopen tussen 1000 en 40.000 frank. Bij de goedkopere pakketten is vooral (een recente versie van) Magix Music zeer aan te raden (onder 2000 fr). Onder de duurdere pakketten zijn vooral een recente Cakewalk (vanaf 7.0) en een recente Cubase VST de moeite waard (vermijd Cubase A/V). Deze pakketten kosten een stuk boven de 10.000 frank. Zeer recent brachten de makers van Cubase VST de Cubasis VST uit, een pakket voor 6000 frank, dat op zeer korte termijn de standaard kan worden voor een grote groep home-recorders. Het moet een prachtig pakket zijn (volgens een recente test in het tijdschrift Computermusic), een cut-down versie van de professionele Cubase VST (18.000), maar nog heel volledig en performant.

Al de vernoemde pakketten laten toe minstens 16 digitale audio-sporen te mixen, wat op dit moment een minimum is geworden voor computerbased recorden.

Steeds meer soundcards worden geleverd met een volledig pakket software voor Audio en MIDI-recording. Dat is op dit moment bijvoorbeeld het geval voor de Soundblaster Live Platinum, die wordt geleverd met Cubasis VST. De kaart kost 9000 frank, slechts 3000 fr meer dan het software-pakket. Een absolute aanrader voor beginners en gevorderden.

Wat verder ook nog heel handig is:

Een CD-writer om je resultaat eender waar te kunnen beluisteren
Een midi-controller-keyboard dat je helpt de juiste noten op de juiste plaats te krijgen tijdens het werken met een MIDI-software
Een synthesizer of geluidsmodule voor goede General Midi instrumenten (beter dan de geluiden op de soundcard). In het geval van een synthesizer heb je meteen ook een midi-controller-keyboard
Een instrument of een microfoon uiteraard.

Waar moet je op letten bij de aankoop van een mengpaneel?

1. De aanwezigheid van XLR-inputs voor microfoons. XLR kabels hebben aan de uiteinden drie pluggen. Het voordeel van XLR-pluggen op 1/4 inch jacks (zoals die van een electrische gitaar), is een sterker signaal (dubbel signaal) en een betere Signaal/Ruis-verhouding (meer signaal, minder ruis).
2. De aanwezigheid van pre-amps voor microfoons. Pre-amps of micro-versterkers brengen het (zwakke) signaal van een micro op line-niveau. Bij slechte pre-amps wordt er veel ruis met het signaal meegestuurd. Check dus zeker de ruis door de gain of trim-knoppen volledig open te draaien zonder microfoon. Beluister de gegenereerde ruis bij voorkeur in een goede hoofdtelefoon. 
3. Erg interessant voor wat serieuzer werk is een phantom power, die je nodig hebt om bepaalde condensor microfoons aan te sluiten op het mengpaneel.
4. Verschillende output-connectoren:
   RCA-output (voor naar de soundcard)
   Left and Right (stereo) 1/4 inch jack (cfr. gitaarkabel) naar de versterker
   Eventueel Left and Right XLR voor een Power Amplifier
   Eventueel bijkomende stereo 1/4 inch jacks voor een 'Control Room' (de plaats waar de geluidsingenieur zit).
5. Uiteraard voldoende inputs, zowel mono als stereo. Wie op z'n eentje werkt heeft wellicht voldoende aan 8 inputs, waarvan bijvoorbeeld twee stereo en 4 mono.

Een klein paneel van enkele duizenden franken, bijvoorbeeld van Behringer, kan volstaan. Toch zou ik niet bepaald besparen op het mengpaneel. Hoe duurder de modules, hoe beter de pre-amps, hoe minder ruis, hoe beter overdacht en gesofisticeerd. Kijk zeker eens naar de goedkopere modellen van Soundcraft (Spirit Folio) en Mackie (1202 VLZ-series).

Hoe plug je je instrumenten in?

Micro's: bij voorkeur in XLR-ingangen
Gitaren: via micro opgenomen ook in XLR, via de line-out van de versterker in de line-in ingangen. Let op: op een gitaar die door een versterker loopt, en via de line-out van de versterker naar het mengpaneel, heb je geen extra versterking nodig. Je plugt hem dus beter niet in een micro-ingang met een pre-amp (extra ruis). Betere consoles voorzien in die gevallen in extra 1/4 jack-inputs voor eventueel ongebruikte micro-inputs. Deze inputs lopen niet door het circuit voor de pre-amps. Wanneer je werkt met multi-effecten modules (met meestal enige vorm van versterking), kan je het best een (stereo) line-input kiezen zoals in het geval van de versterker.
Piano: best met twee micro's in de XLR-inputs (één voor de lagere, een voor de hogere noten - respectievelijk links en rechts gepand)
Synthesizers, digitale piano's, drumcomputers: allen in (stereo) line-inputs

--------------------------------------------------------------------------------

Hoewel een extern mengpaneel ontzettend veel diensten kan bewijzen, nota bene ook buiten het specifiek recorden (tijdens het samenspelen met vrienden of optredens bijvoorbeeld), is het niet de enige optie meer voor de home-recorder. Vooral twee, eigenlijk drie andere opties zijn beschikbaar:

Soundcards met multiple inputs en outputs

Steeds meer fabrikanten van soundcards integreren een vorm van mengpaneel in hun produkt, namelijk door een externe module aan de soundcard toe te voegen waarin tegelijkertijd een aantal (meestal 4 of 8) externe instrumenten kunnen worden geplugd. I.p.v. de meerkost van een mengpaneel, zou je kunnen opteren voor een dergelijke soundcard, die dan bovendien meestal professioneler specificaties heeft vergeleken met low-budget soundcards (opname in 24 bits, 96 Khz, zie verder). Deze formule heeft bovendien een heel groot voordeel: ze maakt het mogelijk verschillende geluidsbronnen (instrumenten) tegelijkertijd op verschillende tracks op te nemen. Het zijn dus tevens multitrackers. Dit voordeel is niet te onderschatten. Als je met meerdere muzikanten speelt en je wil in één take iets opnemen om het daarna (instrument per instrument) verder te bewerken, heb je toch nog het comfort om tijdens het musiceren op elkaar in te spelen, intuïtiever en spontaner te spelen. Dat voordeel heb je niet met een standaard mengpaneel, dat steeds slechts één stereo signaal naar de soundcard stuurt, zonder onderscheid te maken tussen de individuele tracks (bas, drum, zang...). De goedkoopste multiple in en out is de Guillemot Isis Maxi Studio (13.000). Een middenklasser is de Aardvark (30.000). De duurste modellen bieden tot 24 ins en outs. Tel dan al wel 100.000 frank neer.

USB-compatibele input-devices (audio/midi interfaces)

Een nog recentere ontwikkeling in computerbased home-recording is de opkomst van Windows én Mac - compatibele modules die in een vrije USB-poort passen. USB staat Universal Serial Bus. Recente desktops, maar vooral recente laptops hebben één tot twee USB poorten. Je kan er zowat alles inpluggen, zonder dat je de computer moet openen: printers, speakers, externe drives... Sinds kort zijn er ook modules die één stereo audio-signaal van en naar de computer transfereren, zonder zelfs de soundcard te passeren. M.a.w., je hebt met audio -USB apparatuur geen soundcard meer nodig. Het geluid wordt in digitale vorm ingeladen via de USB -bus en terzelfdertijd (dus ook full-duplex) via dezelfde bus ook weergegeven. In de USB-compatibele audio-module, wordt het analoge signaal reeds geconverteerd naar een digitaal. Ook voor USB audio-interfaces gelden vaak professioneler specificaties vergeleken met low-budget soundcards: 20 à 24 bit recording, 96 Khz...
Op dit moment bestaan er nog geen multipele in en outs-modules voor de USB-poort. Wel zijn er modules die meerdere ins en outs hebben, maar waar er slechts één signaal naar de computer gaat, een beetje te vergelijken met het principe van een mengpaneel. Het is ook weinig waarschijnlijk dat multiple ins en outs, zoals in vorige rubriek bedoeld, er zullen komen voor USB. De maximum througput voor USB is op dit moment immers 1,2 Meg per seconde. Dat is zo'n honderd keer minder dan de maximum througput van een PCI-card.

De vergeten digitale multitracker

Een laatste (minder evidente maar even waardige) vervanger voor het mengpaneel is de digitale recording console waar ik in het begin van dit artikel reeds even naar verwees. Met de opkomst van het computer-based recorden is het niet onlogisch dat de marktwaarde van de digitale recording consoles sterk is gedaald. Het is dan ook niet ondenkbaar dat je voor een interessante prijs een tweedehands draagbare multitrack op de kop kan tikken. Overigens worden deze multitrackers steeds goedkoper en gesofistikeerder. Met de juiste connector kan je de digitale console inpluggen op een digitale input van de soundcard (meestal) of het moederbord (zelden). Het voordeel van deze methode is dubbel: je behoudt de mogelijkheid van multitracking (meerdere sporen onafhankelijk van elkaar) en je hebt een draagbare studio, zonder onhandige schermen en cases. Het nadeel blijft wellicht de prijs en vooral de noodzaak van de juiste connectoren. Kijk vooral uit naar connectoren die SPDIF-compatibel zijn.

Sample-frequentie
Het absolute minimum is 44100 Hz. Geen nood, de meeste moderne kaarten kunnen deze sample-frequentie aan of samplen aan hogere frequenties als 48000 Hz.

Sample-resolutie
Hier geldt een minimum van 16 bit in full duplex. De kaart is full duplex als je tegelijkertijd wave-bestanden kan afspelen en opnemen. Opgelet! Sommige, vooral goedkopere cards geven verkeerdelijk de indruk full duplex te zijn. Ze gebruiken namelijk 8 bits om af te spelen en 8 bits om op te nemen. Ze zijn dan wel full duplex, maar verliezen 8 bits. Dit verlies is niet te verantwoorden in een moderne home-studio setup. Je kan dit probleem detecteren door opgenomen wave-bestanden te scannen in Windows 95 en 98 (Rechtsklik op het bestand, Eigenschappen).

ISA/PCI
Oudere soundcards, o.a. de eerste Soundblaster-familie, moesten worden ingeplugd op ISA-sloten op het moederbord. Meer recente, o.a. de recentere Soundblasters PCI 512 en SBLive passen op PCI-sloten. Die laatste sloten geven een snellere verbinding met het moederbord en zijn dus te verkiezen boven ISA. Nog andere soundcards zijn geïntegreerd op het moederbord. Deze kaarten zijn in snelheid te vergelijken met PCI kaarten, maar zijn dikwijls minder van kwaliteit (meer ruis, minder goede connectoren...)

De meeste commerciële soundcards hebben tevens een joystick/MIDI interface. Op deze poort kan je externe MIDI-apparaten aansluiten zoals MIDI-compatibele synthesizers. Zoek hiervoor in de specificaties naar termen als General MIDI (GM) compatibiliteit. Nog beter: GS of XG -compatibiliteit.

Enkele fabrikanten, vooral van duurdere soundcards, voorzien de card van een effecten-processor. Het is een micro-processor op de card die dient om real-time (zonder lange berekeningen en wachttijden) effecten toe te passen op één of meerdere geluidsbronnen: wave-files, midi-files, line-in-/mic-in-signaal... Deze effecten zijn vaak van zeer goede kwaliteit en hebben het grote voordeel dat ze de computer-processor niet belasten met zware berekeningen. Een belangrijke naam om hier te onthouden is DSP (Digital Signal Processing), vaak gebruikt in produkten van Yamaha. Ook Creative (de fabrikant van de zogenaamde SoundBlaster-familie) pakte de voorbije jaren uit met een heel krachtige chip op de SoundBlaster Live. Het is een chip uit een duurdere card van E-mu, een bekende naam in het domein van digitale recording. Deze krachtige chip berekent real-time een zevental volledig editeerbare effecten aan 32bit! (waaronder Reverb, Chorus, Delay, Distortion, Pitch-shifting...). En voor geen geld. De goedkoopste Soundblaster Live kost amper tweeduizend frank.

Naast interne effecten (dikwijls erg bruikbaar), worden de meeste soundcards tevens voorzien van interne geluiden (dikwijls nauwelijks tot niet bruikbaar). In de meeste gevallen gaat het dan om de 128 geluiden van de General Midi-standaard, plus een aantal drumsets en geluidseffecten. Het is belangrijk om weten dat de aard van deze geluiden volledig anders is dan de aard van het geluid dat je opneemt via de soundcard. Deze samples bevinden zich vaak op de ROM (Read Only Memory) van de soundcard. Dat betekent dat je ze niet kan editeren. Je kan er wel melodieën en arrangementen mee schrijven zoals met een gewone synthesizers. Eigenlijk zijn het verzamelingen van samples (geluiden) die in elke toonhoogte, op elk mogelijk tempo en in elke maatsoort kunnen gebruikt worden om er muziek mee te maken. Daarvoor heb je dan wel software nodig.
Naast de klassieke ROM-geluiden, zijn er recent een aantal soundcards op de markt gekomen die ook het RAM van de PC gebruiken om geluiden in te stockeren. Dat heeft een aantal belangrijke voordelen. Zo zijn deze geluiden wel editeerbaar. Meer nog, je laadt eender welk geluid in wav-formaat in je RAM. Een loeiende koe bijvoorbeeld. Als je bovendien zeer veel RAM hebt, kan je zeer veel geluiden, of geluiden van hoge kwaliteit (44100Hz, 16bit, zie verder) stockeren. Bovendien zijn deze geluiden ook 100% MIDI-controleerbaar. Dat betekent niet alleen dat je de geluiden (eventueel niet-General-Midi instrumenten) kan programmeren in een MIDI-sequencer, maar ook dat je de geluiden in alle toonhoogtes kan spelen en combineren, wat vaak tot zeer vreemde maar verrassende effecten kan leiden. De goedkoopste card die dit kan, is (opnieuw) de Soundblaster Live (vanaf 2000 frank).

Processor

Zelf ben ik lange tijd tevreden geweest met mijn allereerste Intel Pentium 166MMX. Hoewel deze en vergelijkbare processoren door de meerderheid van computermuzikanten stilaan als te traag wordt ervaren, deed en doet deze processor zeer behoorlijk z'n werk. Intussen is de 300 - 400 Mhz (vb. Pentium II) en vooral de 500Mhz en sneller (vb. Pentium III) een standaard geworden onder home-recorders. De recentste processoren geven een stuk meer bewegingsvrijheid, zeker met veeleisender softwares als Cakewalk en Cubase. Vooral tijdens het werken met meerdere software plug-in effecten (zie later) komen kleinere processoren zeer snel in moeilijkheden.
Naast de processorsnelheid blijkt ook het merk en type van processor een rol te spelen. Zo verkiezen de meeste computermuzikanten Intel Pentium-processoren boven AMD -en Celeron-processoren. Dit zou vooral te maken hebben met software-compatibiliteit en niet met de snelheid of kwaliteit. De vraag is dan ook of de verschillen vandaag, na de de-monopolisering van Intel, nog een grote rol spelen.

RAM (Random Acces Memory)

In principe passeert elk geluid dat in en uit de computer gaat het RAM. RAM heeft als belangrijkste eigenschap zeer snel toegankelijk te zijn, zowel om gegevens te lezen als om gegevens weg te schrijven. De RAM-gegevens zijn letterlijk 'accessible at random', m.a.w. eender wat, eender wanneer. Grotere bestanden, maar ook de programma's die tegelijkertijd 'open' staan, verblijven een tijdje in het RAM, tot ze daar door andere bestanden of programma's worden vervangen. De hoeveelheid RAM bepaalt dus hoeveel bestanden en programma's tegelijkertijd kunnen 'draaien' op de PC. Werken met audio-gegevens die zeer vaak tientallen megabytes groot zijn, wordt dan ook vergemakkelijkt door veel RAM. Waar moderne computers meestal zeer snelle processoren hebben, zitten ze dikwijls krap in RAM. RAM-modules zijn echter makkelijker aan te vullen of te vervangen dan processoren. RAM-modules van 64 MEG kosten 3500 fr., van 128 het dubbele. Een algemene regel: hoe meer RAM, hoe beter. Veel RAM kan zelfs tot op zekere hoogte een tragere processor compenseren (dat weet ik uit eigen ervaring). Ook omgekeerd legt weinig RAM de snelste processor lam.
Er zijn verschillende soorten RAM-modules die niet alle op hetzelfde moederbord passen. Verder is de ene soort ook sneller dan de andere. De meeste moderne computers zijn het best gediend met 32, 64 of 128 SDRAM modules aan 100 Mhz. Raadpleeg in elk geval het handboek van je moederbord.

Hard-Disk (HD)

De HD is de plaats waar alle audio-gegevens permanent of in afwachting van back-up worden opgeslagen. Een drietal factoren zijn van belang: de capaciteit, de acces-snelheid (gemiddelde zoeksnelheid), de doorstroom (aantal megabytes per seconde lezen/schrijven)

-de capaciteit:
Harde schijven zijn spectaculair gedaald in prijs. Voor bijna geen geld koop je vandaag harde schijven van meerdere Gigabytes (1000 Meg). Schijven van enkele honderden megabyte of 1 of 2 Gig zijn te klein voor multitrack recording. Maar die schijven zijn meestal vooral te traag (omdat ze te oud zijn). Vanaf 5 Gigabyte kan je comfortabel werken.

-de acces-snelheid (gemiddelde zoeksnelheid)
Belangrijker zijn de volgende twee kenmerken van HD's. De tijd die de leeskop gemiddeld nodig heeft om eender welke data te vinden op de schijf, wordt de gemiddelde zoeksnelheid genoemd. Specialisten legden een aantal jaren geleden de lat op 12 milliseconden voor audio-recording. Deze norm wordt vandaag gehaald door 90% van de commerciële HD's. Beter nog, de gemiddelde zoeksnelheid van moderne goedkope harde schijven ligt rond 9 ms. Nog een reden om aan te nemen dat moderne PC's echt wel geschikt zijn voor het serieuzere recording-werk.

-de doorstroom (aantal megabytes per seconde lezen/schrijven)
De doorstroom is de hoeveelheid data die per seconde van en naar de schijf kan gaan. De audionorm lag een aantal jaren geleden tussen de 3 en 4 Meg per seconde. Doe er daar vandaag nog 1 of 2 bij voor een zeer performante schijf. Tegenwoordig wordt de doorstroom voorgesteld door het aantal rotaties per minuut: RPM. 5400 RPM is de norm. De meeste moderne commerciële HD's draaien aan 7200 RPM.
Overigens wordt de doorstroom ook bepaald door het type connectie tussen de HD en de processor. De meest bekende connectoren zijn IDE, (Ultra-)ATA en SCSI (lees: scuzzi). Vooral de laatste staat bekend als een zeer snelle connector (tientallen Meg per seconde). Ook de SCSI-HD's zelf zijn sneller: een accestime van 7 ms en dikwijls meer dan 10.000 RPM.
Ook hier geldt dat 90% van de moderne computers (zelfs de goedkopere klonen) HD's bezitten die ruimschoots aan de norm voldoen voor home-recording-doeleinden

Waarom?

• Het is het gemakkelijkste open akkoord
• Alle snaren mogen meetrillen, wat een volle, warme klank teweegbrengt
• Het akkoord komt vaak voor in popsongs, omdat het past in populaire toonaarden: C majeur, D majeur, E mineur, G majeur ea...

Het akkoord

Schema van de Em: E |---|---|---| B |---|---|---| G |---|---|---| D |---|-3-|---| A |---|-2-|---| E |---|---|---| 1: wijsvinger 2: middenvinger 3: ringvinger 4: pink X: snaar dempen Zo klinkt de Em:

Een eenvoudige slag

Met een eenvoudig 'slagske' of ritme, maak je al snel fijne muziek. Kijk en luister zelf:

De schema's hieronder stellen telkens de 6 snaren van de gitaar voor. De bovenste lijn is de 1ste snaar (de hoge mi/de dunste snaar), de onderste lijn is de 6de snaar (de lage mi, de dikste snaar).

De cijfers staan voor vingers:
1: wijsvinger, 2: middenvinger, 3: ringvinger, 4: pink.

Wanneer in het meest linkse verticale streepje een X staat, mag deze snaar niet mee doorklinken in het akkoord. Je moet dus met je slaghand deze snaar proberen te vermijden.

A    E |---|---|---| B |---|-3-|---| G |---|-2-|---| D |---|-1-|---| A |---|---|---| E X---|---|---|	A7    E |---|---|-4-| B |---|-2-|---| G |---|---|---| D |---|-1-|---| A |---|---|---| E X---|---|---|	Am    E |---|---|---| B |-1-|---|---| G |---|-3-|---| D |---|-2-|---| A |---|---|---| E X---|---|---|
B    E |---|-1-|---|---| B |---|-1-|---|-4-| G |---|-1-|---|-3-| D |---|-1-|---|-2-| A |---|-1-|---|---| E |---|-X-|---|---|	B7    E |---|-4-|---| B |---|---|---| G |---|-3-|---| D |-1-|---|---| A |---|-2-|---| E X---|---|---|	Bm    E |---|-1-|---|---| B |---|-1-|-2-|---| G |---|-1-|---|-4-| D |---|-1-|---|-3-| A |---|-1-|---|---| E |---|-X-|---|---|
C    E |---|---|---| B |-1-|---|---| G |---|---|---| D |---|-2-|---| A |---|---|-3-| E X---|---|---|	C7    E |---|---|---| B |-1-|---|---| G |---|---|-4-| D |---|-2-|---| A |---|---|-3-| E X---|---|---|	Cm    E |---|---|-1-|---|---| B |---|---|-1-|-2-|---| G |---|---|-1-|---|-4-| D |---|---|-1-|---|-3-| A |---|---|-1-|---|---| E |---|---|-X-|---|---|
D    E |---|-2-|---| B |---|---|-3-| G |---|-1-|---| D |---|---|---| A X---|---|---| E X---|---|---|	D7    E |---|-3-|---| B |-1-|---|---| G |---|-2-|---| D |---|---|---| A X---|---|---| E X---|---|---|	Dm    E |-1-|---|---| B |---|---|-3-| G |---|-2-|---| D |---|---|---| A X---|---|---| E X---|---|---|
E    E |---|---|---| B |---|---|---| G |-1-|---|---| D |---|-3-|---| A |---|-2-|---| E |---|---|---|	E7    E |---|---|---| B |---|---|-4-| G |-1-|---|---| D |---|---|---| A |---|-2-|---| E |---|---|---|	Em    E |---|---|---| B |---|---|---| G |---|---|---| D |---|-3-|---| A |---|-2-|---| E |---|---|---|
F    E |-1-|---|---| B |-1-|---|---| G |-1-|-2-|---| D |-1-|---|-4-| A |-1-|---|-3-| E |-1-|---|---|	F7    E |-1-|---|---|---| B |-1-|---|---|-4-| G |-1-|-2-|---|---| D |-1-|---|---|---| A |-1-|---|-3-|---| E |-1-|---|---|---|	Fm    E |-1-|---|---| B |-1-|---|---| G |-1-|---|---| D |-1-|---|-4-| A |-1-|---|-3-| E |-1-|---|---|
G    E |---|---|-4-| B |---|---|---| G |---|---|---| D |---|---|---| A |---|-2-|---| E |---|---|-3-|	G7    E |-1-|---|---| B |---|---|---| G |---|---|---| D |---|---|---| A |---|-2-|---| E |---|---|-3-|	Gm    E |---|---|-1-|---|---| B |---|---|-1-|---|---| G |---|---|-1-|---|---| D |---|---|-1-|---|-4-| A |---|---|-1-|---|-3-| E |---|---|-1-|---|---|

Inleiding

Dit artikel gaat over computerbased audio-recording. Gefascineerd volg ik hierover sinds enkele jaren nieuwe ontwikkelingen op. Iedereen die over een recente computer beschikt, beschikt tegelijkertijd over de mogelijkheid semi-professionele opnames te maken. Gelukkige eigenaars van een CD-writer kunnen hun resultaten ook beluisteren op de stereo of in de wagen. En enkelen zullen hun opnames laten horen aan platenbazen of locale radiozenders. Op goed geluk. En het kan nog anders. Steeds meer muzikanten zetten hun muziek op internet in het intussen bekende MP3-formaat. Met de juiste ingesteldheid en doorzettingsvermogen kan je 's morgens zin krijgen een song te maken, en 's avonds jouw hit via internet aan heel de wereld laten horen.

Dit was vijf jaar geleden niet denkbaar. Maar het is intussen realiteit voor duizenden muzikanten over heel de wereld, die de kracht van een computer in de home-studio hebben ontdekt. Dikwijls hebben zij met hun computer als centrum een zeer degelijke opname-omgeving gecreëerd, met een minimum aan kapitaal. Voor die mensen, of voor diegenen die daar op één of andere manier interesse voor hebben, is dit artikel bedoeld.

Ik richt me voor alle duidelijkheid tot computer -en softwaregebruikers en niet tot bezitters van zogenaamde digitale recording consoles (beter gekend als DAT-recorders). Die laatsten zullen in alle opzichten andere visies hebben en andere keuzes gemaakt hebben in hun home-studio setup. Er zijn voor -en nadelen aan de ene en de andere vorm van digitaal recorden. Na dit artikel denk ik dat het voor velen duidelijk zal zijn dat computerbased recorden vooral veel voordelen heeft in vergelijking met recorden met een digitale console. Bovendien moet ik mij noodgedwongen ook beperken tot gebruikers van Windows 95 en 98, omdat ik niet vertrouwd ben met andere platformen.